Με τον πληθωρισμό στα ενοίκια να ξεπερνά το 10% και τους ενοικιαστές να δαπανούν πάνω από το 50% του εισοδήματός τους για στέγη, η κυβέρνηση προσπαθεί (να δούμε) στο τραπέζι μια σειρά νομοθετικών παρεμβάσεων για τη συγκράτηση της στεγαστικής κρίσης. Σκοπός είναι η άμεση απόδοση, καθώς τα μέχρι σήμερα μέτρα είναι εντελώς ανεπαρκή για να αναχαιτίσουν την ασφυξία στην αγορά.
Το σενάριο επιβολής πλαφόν στις αυξήσεις των ενοικίων κατά τις ανανεώσεις συμβολαίων βρίσκεται στην κορυφή της λίστας. Επίσης συζητούνται μέτρα όπως φορολόγηση κλειστών ακινήτων, αντικίνητρα για μαζικές αγορές από ξένους, επιδότηση ενοικίου αλλά και φοροελαφρύνσεις για ιδιοκτήτες, σε μια προσπάθεια να αποκατασταθεί η ισορροπία στην προσφορά.
Το πρόβλημα: διψήφιες αυξήσεις και κίνδυνος φτώχειας
Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ μας φανερώνουν πως τον Μάρτιο τα ενοίκια αυξήθηκαν κατά 10,5%, με τον ρυθμό να υπερβαίνει κατά πολύ τον γενικό πληθωρισμό και να διαβρώνει την αγοραστική δύναμη των ενοικιαστών. Σύμφωνα με έρευνα της Alpha Bank, ένας στους δύο ενοικιαστές ξοδεύει πάνω από το 30% του εισοδήματός του για στέγη, ενώ η ΕΛΣΤΑΤ καταγράφει τρία στα δέκα νοικοκυριά σε κίνδυνο φτώχειας λόγω στέγασης.
Αν και προσπαθούν με τις πενιχρότατες επιδοτήσεις, όπως οι ενισχύσεις για επισκευές και η επιδότηση επιτοκίου, η επίδραση στην αγορά είναι δεν φαίνεται. Το μέγιστο όφελος αφορά μόλις 20.000–30.000 νοικοκυριά, όταν η εκτιμώμενη ανάγκη φτάνει τα 300.000 ακίνητα.
Τα βασικά σενάρια που εξετάζονται
1. Πλαφόν στις αυξήσεις ενοικίων
Το μέτρο εξετάζεται για τις ανανεώσεις μισθωτηρίων, όπου εντοπίζονται οι μεγαλύτερες αυξήσεις. Ωστόσο, ελλοχεύει ο κίνδυνος για αύξηση της αδήλωτης αγοράς ή για εξώσεις ώστε να επαναμισθωθούν ακίνητα με υψηλότερα ποσά.
2. Φορολόγηση κλειστών διαμερισμάτων
Προτείνεται αυξημένος ΕΝΦΙΑ για αχρησιμοποίητα ακίνητα, ώστε να βγουν στην αγορά. Όμως, η απουσία αξιόπιστων στοιχείων και η ύπαρξη πρακτικών εμποδίων (ανακαινίσεις, κληρονομικά βάρη) δυσχεραίνει την εφαρμογή.
3. Φόροι στους ξένους επενδυτές
Με πρότυπο την Ισπανία, προτείνεται αυστηρή φορολόγηση σε αλλοδαπούς που αγοράζουν ακίνητα. Το μέτρο θεωρείται ριψοκίνδυνο για την Ελλάδα, καθώς οι ξένες επενδύσεις στην αγορά ακινήτων είναι σημαντικές για την οικονομία.
4. Ενίσχυση επιδόματος ενοικίου
Αναπροσαρμογή για νέους και ευάλωτους ενοικιαστές, με αλλαγή στα εισοδηματικά κριτήρια. Το μέτρο, αν και κοινωνικά στοχευμένο, ενδέχεται να διατηρήσει ψηλά τις τιμές και συνεπάγεται αυξημένο δημοσιονομικό κόστος.
5. Φοροελαφρύνσεις στους ιδιοκτήτες
Η μείωση φορολογίας θα μπορούσε να ενισχύσει τις μακροχρόνιες μισθώσεις και τη δήλωση εσόδων. Όμως, η φοροδιαφυγή και το ήδη υψηλό εισόδημα από ενοίκια (άνω των 11 δισ. ευρώ δηλωθέντα) δημιουργούν αντιστάσεις.
6. Αυστηρότερο πλαίσιο για Airbnb
Τα μέχρι τώρα μέτρα (π.χ. περιορισμοί σε κεντρικά διαμερίσματα της Αθήνας) δεν έχουν περιορίσει τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, οι οποίες συνεχίζουν ανοδικά. Η Eurostat κατέγραψε νέο ρεκόρ διανυκτερεύσεων για το 2024, γεγονός που πιέζει περαιτέρω τη διαθεσιμότητα. Η στεγαστική κρίση αποκτά διαστάσεις κοινωνικού προβλήματος και η ανάγκη για παρεμβάσεις άμεσης απόδοσης γίνεται επιτακτική. Η κυβέρνηση καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στην προστασία των ενοικιαστών, την τόνωση της προσφοράς και τη διατήρηση της αναπτυξιακής δυναμικής της αγοράς ακινήτων. Το μεγάλο στοίχημα, πλέον, δεν είναι αν θα γίνουν παρεμβάσεις – αλλά ποιες θα εφαρμοστούν και με τι κόστος.
